Zastrzeżenie numeru PESEL dla dzieci – potrzebne są zmiany prawne chroniące małoletnich

Aktualnie rodzice oraz opiekunowie prawni nie mają możliwości zastrzeżenia numeru PESEL dziecka – prawo takie przysługuje wyłącznie osobom pełnoletnim. Zastrzeżenie PESEL w obecnym systemie obejmuje wybrane grupy dorosłych, w tym osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych, jednak dzieci jako grupa szczególnie zagrożona wyłudzeniem danych pozostają wyłączone spod tej ochrony.

Według Prezesa UODO to właśnie małoletni, wobec których coraz częściej dochodzi do prób kradzieży tożsamości, powinni być objęci nowymi rozwiązaniami prawnymi. Skala problemu rośnie wraz z cyfryzacją życia codziennego – dane dzieci coraz częściej bywają wykorzystywane w nielegalnych celach. Tymczasem polski kodeks cywilny dopuszcza, by osoby małoletnie dokonywały niektórych czynności prawnych, co dodatkowo zwiększa ryzyko nadużyć.

Prezes UODO postuluje wprowadzenie do ustawy o ewidencji ludności analogicznych rozwiązań, jakie stosowane są w ustawie o dowodach osobistych czy dokumentach paszportowych – umożliwienie rodzicom i opiekunom prawnym działania w imieniu dziecka w kwestii zastrzeżenia numeru PESEL. UODO deklaruje eksperckie wsparcie dla zespołów legislacyjnych, jeśli prace nad zmianą prawa zostaną podjęte.

Absencja tej ochrony w obecnych przepisach przekłada się na realne ryzyka, których skutkiem mogą być poważne szkody finansowe i wizerunkowe dla małoletnich oraz ich rodzin. Cały system bezpieczeństwa danych osobowych wymaga pilnej aktualizacji, aby zapewnić dzieciom analogiczną ochronę, jaka przysługuje dorosłym obywatelom.

2. Jak zastrzec swój numer PESEL

Od 1 czerwca 2024 r. w Polsce obowiązują jasne zasady dotyczące zastrzegania numeru PESEL przez osoby pełnoletnie. To ważne narzędzie ochrony przed kradzieżą tożsamości i wyłudzeniami.

Oto lista osób uprawnionych:

• Każda osoba pełnoletnia, której dane są zgromadzone w rejestrze PESEL.

• Opiekun prawny lub kurator osoby, która nie posiada zdolności do czynności prawnych albo posiada ją w stopniu ograniczonym.

• Pełnomocnik – wyłącznie w ściśle określonych przypadkach, na podstawie pełnomocnictwa szczególnego i uzasadnienia przeszkody uniemożliwiającej osobiste złożenie wniosku.

Istnieją trzy podstawowe sposoby:

• Przez aplikację mObywatel – opcja „Zastrzeż PESEL”.

• Przez internet – na stronie www.gov.pl, po zalogowaniu profilem zaufanym, e-dowodem, podpisem kwalifikowanym lub poprzez bankowość elektroniczną.

• W urzędzie gminy – osobiście, składając wypełniony i podpisany wniosek oraz okazując dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport).

Lista wymaganych dokumentów do przejście całej procedury jest następująca:

• Wniosek o zastrzeżenie lub cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL (do pobrania ze strony urzędu lub w aplikacji).

• Dokument potwierdzający tożsamość: dowód osobisty, paszport, e-dowód (również w aplikacji mObywatel).

• W przypadku składania wniosku w imieniu innej osoby – dokument potwierdzający prawo do reprezentowania (orzeczenie sądu, pełnomocnictwo szczególne).

Po złożeniu wniosku uzyskuje się potwierdzenie zastrzeżenia. Zastrzeżenie pojawia się w Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL, co uniemożliwia zawieranie umów finansowych (np. kredytowych) na ten numer bez zgody właściciela. Instytucje (banki, notariusze, operatorzy) mają obowiązek weryfikacji rejestru przed zawarciem umowy. Zastrzeżenie PESEL nie wpływa na możliwość korzystania z usług medycznych, wypłat w bankomacie, wyjazdów zagranicznych czy załatwianie spraw urzędowych.

Można to zrobić w każdym czasie tymi samymi kanałami (aplikacja, internet, urząd gminy). Pełnomocnik może jedynie zastrzec, a nie cofnąć zastrzeżenia w imieniu reprezentowanej osoby.