Czy inspektor ochrony danych jest chroniony przed zwolnieniem? - co zmieni wyrok Trybunału EFTA?

Ochrona inspektora ochrony danych przed zwolnieniem jest zagadnieniem, które budzi wiele pytań w praktyce. Zgodnie z art. 38 ust. 3 RODO, inspektor nie może być odwoływany ani karany przez administratora lub podmiot przetwarzający za wykonywanie swoich zadań. Jednak w polskim prawie nie ma szczegółowych przepisów, które precyzowałyby tę ochronę w kontekście stosunku pracy.

W praktyce oznacza to, że IOD może zostać zwolniony z pracy, jeśli przyczyna zwolnienia nie jest związana z wykonywaniem obowiązków inspektora. Przykładowo, zaniedbania zawodowe niezwiązane z funkcją IOD mogą stanowić podstawę do rozwiązania umowy o pracę. Jednakże, jeśli powodem zwolnienia jest działalność związana z wykonywaniem zadań IOD, takie działanie pracodawcy może być uznane za niezgodne z prawem.

W ostatnich latach sądy krajowe i europejskie kilkukrotnie zajmowały się kwestią zwolnienia IOD. Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku w sprawie C-534/20 Leistritz podkreślił, że inspektor ochrony danych może być zwolniony wyłącznie z ważnej przyczyny, nawet jeśli nie jest ona związana bezpośrednio z wykonywaniem zadań IOD, o ile nie zagraża to realizacji celów RODO.

Podobne stanowisko zajął sąd pracy w Brukseli, przyznając inspektorowi odszkodowanie za niezgodne z prawem zwolnienie, gdy pracodawca nie wykazał, że powód zwolnienia nie był związany z funkcją IOD.

Zgodnie z art. 38 ust. 3 RODO, inspektor ochrony danych nie może być zwolniony ani ukarany za wykonywanie swoich zadań. Przepis ten ma na celu zapewnienie niezależności IOD i ochronę przed naciskami ze strony administratora lub podmiotu przetwarzającego.

W praktyce jednak ochrona ta dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy powodem zwolnienia lub kary jest działalność IOD w ramach jego obowiązków. W przypadku innych przyczyn – np. restrukturyzacji, likwidacji stanowiska czy naruszenia obowiązków niezwiązanych z funkcją IOD – ochrona ta nie obowiązuje.

Sprawa E-5/25 Silbernagl, która trafiła przed Trybunał EFTA, dotyczyła odwołania inspektora ochrony danych zatrudnionego na uniwersytecie w Liechtensteinie. W wyniku zmiany przepisów krajowych, które uniemożliwiły łączenie stanowiska doktora habilitowanego z innym zatrudnieniem, rozwiązano z nim stosunek pracy. Powód twierdził, że zwolnienie było nieuzasadnione, a sądy krajowe oddaliły jego roszczenia. Sprawa trafiła do Trybunału EFTA, który ma wyjaśnić zakres ochrony IOD wynikający z RODO i prawa krajowego.

Stanowisko Prezesa UODO wskazuje, że rozstrzygnięcie w tej sprawie może wpłynąć nie tylko na praktykę stosowania art. 38 ust. 3 RODO, ale również na kierunek przyszłych zmian w polskim prawie, w tym na doprecyzowanie zasad odwoływania IOD i ochrony przed zwolnieniem.

Obecnie polski ustawodawca nie wprowadził szczegółowych regulacji dotyczących ochrony IOD przed zwolnieniem. Orzeczenie Trybunału EFTA w sprawie Silbernagl może spowodować konieczność nowelizacji przepisów krajowych, aby lepiej zabezpieczyć niezależność i pozycję inspektorów ochrony danych.